Existentialism บอกว่า ชีวิตนั้นไร้ความหมาย (absurdity) ทำให้เรารู้สึกอึดอัด (anxiety) ซึ่งถ้าเราไม่หนีความอึดอัดด้วยการฆ่าตัวตาย เราก็ต้องหันเข้าหาความเชื่อต่างๆ เพื่อหลอกตัวเองว่า ชีวิตมีความหมายบางอย่างอยู่ เราจะได้ไม่ต้องรู้สึกทุกข์จากความอึดอัดอันนี้ แต่การหันเข้าหาความเชื่อก็คือการฆ่าตัวตายอีกรูปแบบหนึ่งอยู่ดี เป็นการฆ่าตัวตายทางจิตวิญญาณ คือหลับหูหลับตาใช้ชีวิตไปตามความเชื่อ เหมือนกับไม่เคยมีชีวิตอยู่นั่นเอง
มาถึงตรงนี้ทำให้ผมเข้าใจผิดมาตลอดว่า Existentialism บอกให้ยอมรับความจริงว่าชีวิตไร้ความหมาย ทั้งที่มันอึดอัดและทรมานก็ตาม ที่จริงแล้ว Albert Camus คิดว่า การยอมรับความจริงนี้แล้วทำให้ชีวิตที่ไม่มีความสุข ก็ไม่ใช่ทางออกเช่นเดียวกัน เพราะคือการยอมจำนนต่อคำสาบนั้น ซึ่งก็แย่อยู่ดี
Albert Camus เห็นว่าเรายอมรับความจริง แต่ในเวลาเดียวกัน ก็ให้กบฎต่อความจริงนั้น (Existential Rebel) คือมีความสุขให้ได้ แม้ว่าจะรู้ว่าชีวิตไร้ความหมายก็ตาม
คนที่มีความสุขเพราะหันเข้าหาความเชื่อ กับคนที่มีความสุขเพราะเป็น Existentialist นั้น ดูผิวเผินแล้วคล้ายกัน แต่จริงๆ แล้วมีเส้นบางๆ ระหว่างคนที่มีความสุขสองแบบนี้
การสร้างความหมายให้ชีวิต ด้วยการเชื่อมโยงกับเป้าหมายชีวิตบางอย่าง เหมือนอย่างที่นักจิตวิทยาแนะนำว่าจะทำให้เรามีความสุขนั้น สุดท้ายแล้ว นอกจากชีวิตจริงจะทำให้เราผิดหวังได้แล้ว เราก็ยังหนีไม่พ้นคำสาปของ Sisyphus อยู่ดี จึงยังไม่ใช่คำตอบอีกเช่นกัน
โลกปัจจุบันทำให้เรารู้สึกว่า ชีวิตต้อง Productive ชีวิตต้องมีเป้าหมาย เราต้องประสบความสำเร็จบางอย่าง ถึงจะมีความสุข แต่จริงๆ แล้ว คนที่จะมีความสุขได้อย่างแท้จริง คือคนที่สามารถใช้ชีวิตประจำวันแบบมีความสุขได้โดยที่ไม่จำเป็นต้องมีเป้าหมายชีวิตใดๆ เพราะต่อให้เขายังต้องอยู่ภายใต้คำสาปของ Sisyphus (ซึ่งเขาอยู่) แต่เขาก็มีความสุข
ถึงตรงนี้ทำให้ผมคิดถึงวรรณกรรมเรื่องสิทธารถะ ตอนอายุ 20 สิทธารถะไฟแรง ออกไปท่องโลก แต่ในวัย 40 เขาเลือกที่จะเป็นแค่คนขับเรือจ้าง รับส่งคนข้ามฝั่งกลับไปกลับมาเหมือนเดิมทุกวัน ชีวิตที่ต้องไขว่คว้าความสำเร็จ สุดท้ายแล้วก็ต้องแสวงหาใหม่ไปเรื่อยๆ แต่ชีวิตที่สามารถมีความสุขได้กับชีวิตประจำวันโดยไม่ต้องมีเป้าหมายอะไร คือชีวิตเป็นเป็นอิสระมากกว่า
เป้าหมายชีวิตทั้งหลาย เอาเข้าจริงๆ ก็ไร้ความหมายทั้งหมด เพราะสุดท้ายแล้ว เราทุกคนก็จะถูกลืมไปในที่สุด ไม่รู้จะไขว่คว้าหาการยอมรับจากคนอื่นไปเพื่ออะไร ฝึกมองเห็นความสวยงามของชีวิตประจำวันที่ซ้ำซากจำเจแล้วมีความสุขกับมันให้ได้จะดีกว่า